Odebranie stopnia wojskowego

Odebranie stopnia wojskowego a skutki emerytalno rentowe.

11.     Skutki prawne

Ministerstwo Obrony Narodowej pracuje nad nowelizacją ustawy o powszechnym obowiązku obrony, zgodnie z którą możliwe będzie odbieranie stopni podoficerskich i oficerskich w określonych ustawowo przypadkach. Zgodnie z art. 78a przygotowywanego projektu ustawy, Minister Obrony Narodowej będzie władny odebrać stopień wojskowy w formie postanowienia, jeśli zostanie stwierdzone, iż wojskowy niebędący w służbie, dopuścił się czynu uwłaczającego godności posiadanego stopnia wojskowego, podważając tym samym wierność dla Rzeczypospolitej Polskiej Polskiej (projekt przewiduje jeszcze dwa inne przypadki, tj dotyczący osób objętych tzw. ustawa dezubekzacyjną, a także żołnierzy niebędących w czynnej służbie, którzy dopuścili się czynu świadczącego o utracie wymaganych wartości moralnych…  ). Nie ma wątpliwości, że przepis został rozmyślnie skonstruowany w taki sposób, aby dać Ministrowi jak największą dowolność w zakresie odbierania stopni wojskowych. Uważam także, że więcej niż prawdopodobne jest stworzenie analogicznych przepisów dla służb podległych Ministrowi Spraw Wewnętrznych lub Premierowi. Gdyby takie przepisy powstały, to poniższe rozważania (oczywiście z pewnymi modyfikacjami) będą miały pewnie zastosowanie do emerytur funkcjonariuszy Policji i innych służb. 

            W związku z planowanymi zmianami pojawiły się głosy, że obniżenie stopnia wojskowego wpływa na wysokość emerytury. Czy jest to zgodne z prawdą?

Zgodnie art. 5 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy: Podstawę wymiaru emerytury lub renty inwalidzkiej stanowi uposażenie należne żołnierzowi zawodowemu w ostatnim miesiącu pełnienia zawodowej służby wojskowej, z zastrzeżeniem ust. 2 i 3 oraz art. 32b.

Zgodnie zaś z art. 3 ust. 1 pkt 8: uposażenie - uposażenie zasadnicze wraz z dodatkami o charakterze stałym i miesięczną równowartością dodatkowego uposażenia rocznego, należnych żołnierzowi zawodowemu stosownie do przepisów ustawy z dnia 11 września 2003 r. o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych 

Powstaje więc pytanie, co oznacza zwrot - „ uposażenie należne żołnierzowi zawodowemu w ostatnim miesiącu pełnienia zawodowej służby wojskowej”. Interpretacja, wraz z uwzględnieniem art. 3 ust. 1 pkt 8 ustawy, powinna iść w kierunku, że „uposażenie należne w ostatnim miesiącu służby”, to uposażenie zasadnicze zależne od: grupy uposażenia, do której zostało zakwalifikowane dane stanowisko, przyznanych żołnierzowi dodatków o charakterze stałym i miesięcznej równowartości dodatkowego rocznego uposażenia. W zakresie tych przepisów mieści się wiec dodatek za stopień, ponieważ w momencie jego nadania, podwyższa on na stałe wysokość pensji, zaś między innymi od wysokości ostatniej pensji, uzależniona jest wysokość emerytury. Żaden przepis proponowanego projektu nie wiąże zaś z faktem odebrania stopnia wojskowego skutku w postaci obniżenia emerytury.

Zastanówmy się więc, czy na podstawie jakiś innych regulacji może wystąpić korelacja między odebraniem stopnia wojskowego, a zmniejszeniem/odebraniem emerytury żołnierskiej. Zgodna z prawdą jest konstatacja, że jedynie skazanie prawomocnym wyrokiem sądu na karę dodatkową pozbawienia praw publicznych lub na karę degradacji za przestępstwo (pozbawienie stopni wojskowych), które zostało popełnione przed zwolnieniem ze służby (przestępstwo po zwolnieniu ze służby nie ma znaczenia), skutkuje pozbawieniem żołnierza praw do zaopatrzenia emerytalnego na podstawie ustawy o emeryturach żołnierskich (art. 10 ustawy o emeryturach żołnierskich). Należy jednak wskazać, że zdegradowanie jest środkiem karnym, który można zastosować tylko w razie skazania za przestępstwo umyślne, jeżeli rodzaj czynu, sposób i okoliczności jego popełnienia pozwalają przyjąć, że sprawca utracił właściwości wymagane do posiadania stopnia wojskowego, a zwłaszcza w wypadku działania w celu osiągnięcia korzyści majątkowej (art. 327 par.2 KK ). Utrata stopnia wojskowego w wyniku degradacji, wynika zaś bezpośrednio z art. 78 ustawy o powszechnym obowiązku obrony. Podsumowując, zdegradowanie faktycznie rodzi ujemne skutki w zakresie emerytur żołnierskich, zaś odebranie stopnia wojskowego, zgodnie z propozycją projektu, nie będzie wpływało w żaden sposób na wysokość emerytury.

22.      Absurdalność zmian

Proponowane zmiany wykreują absurdalny system karania żołnierzy. Wyjdźmy od tego, że żołnierz w czynnej służbie może utracić stopień wojskowy, tylko jeśli zostanie spełniona któraś z przesłanek art. 78 ustawy o obowiązku obrony RP (np. uprawomocnienie się wyroku sądu orzekającego środek karny pozbawienia praw publicznych albo degradacji). W powszechnej świadomości pewnie panuje pogląd, że utrata stopnia wojskowego przez żołnierza może być przede wszystkim wynikiem kary dyscyplinarnej. Nic podobnego. W ustawie o dyscyplinie wojskowej, ani katalog kar dyscyplinarnych, ani środków dyscyplinarnych, nie zawiera „odebrania stopnia wojskowego”.  Natomiast kiedyś art. 78 ustawy o obowiązku obrony RP faktycznie przewidywał możliwość pozbawienia stopnia oficerskiego wyższego niż stopień pułkownika (komandora) orzeczeniem organu właściwego do mianowania na ten stopień. Przepis został jednak uchylony w lipcu 2004 roku.

Z boku, warto zaznaczyć, że kwestia odbierania stopni jest inaczej uregulowana w ustawie o służbie funkcjonariuszy SKW i SWW, która jednak nie ma zastosowania do żołnierzy wojska polskiego (podlegają odrębnej regulacji w tym zakresie, która została omówiona wyżej). W ustawie o funkcjonariuszach SKW i SWW, funkcjonariusz podlega odpowiedzialności dyscyplinarnej za naruszenia dyscypliny służbowej oraz w innych przypadkach określonych w ustawie. Jedną z kar jest obniżenie stopnia, a także pozbawienie stopnia oficerskiego. Podobnie rzecz jest uregulowana w ustawie o ABW i AW. Ten tryb dotyczy jednak tylko funkcjonariuszy w służbie.

            Podsumowując, na dziś dzień, tylko w drodze prawomocnego orzeczenia sądu żołnierz WP może stracić stopień wojskowy.

            Proponowana zmiana ustawy o powszechnym obowiązku obrony RP, wprowadzająca do ustawy art. 78a, stworzy przedziwną sytuację. Przede wszystkim, będzie miała zastosowanie jedynie do żołnierzy niebędących w czynnej służbie wojskowej. Tak bowiem wynika wprost z brzmienia przepisu. Ci, którzy są w służbie czynnej, tym regulacjom nie będą podlegać (będą mogli stracić stopień tylko w razie spełnienia jednej z przesłanek art. 78 ustawy o obowiązku obrony RP). Antoni Macierewicz, w zakresie odbierania stopni wojskowych będzie miał więc większe kompetencje w stosunku do żołnierzy niebędących już w służbie, niż w stosunku do tych, którzy w służbie pozostają! Sytuacja niespotykana.

Na sam koniec - ustawa dotyczy jedynie żołnierzy. Funkcjonariuszy służb nie obejmuje.